Geen schone kleren, je eten bij elkaar sprokkelen en niet weten waar je de nacht doorbrengt. Je voelt je eenzaam en alleen. Geen school, geen werk en de hele dag nog voor je. Hoe zorg je dat je bezig blijft? De verveling niet in je kruipt? Geen opleiding, geen baan en de schulden stapelen zich op. Hoe overleef je? Hoe kom je aan geld? Je tandenpoetsen? Een warme douche of schone kleren? Dat kan niet elke dag. Dit zijn de dagelijkse zorgen en opgaven van zwerfjongeren.
De zwerfjongere is geen getikte zwerver of tandeloze junk. Het zijn jonge mensen met problemen. Veroorzaakt door een stapeling van factoren. Een stukgelopen relatie, schulden of psychisch problemen. Het zijn zomaar wat oorzaken. En het aantal zwerfjongeren neemt nog steeds toe.
Er zijn zo’n 13.000 zwerfjongeren. Dat is 30% van alle dak- en thuislozen in ons land. Exclusief jongeren die hier illegaal verblijven én dakloos zijn. De meeste zwerfjongeren zijn thuisloos, niet dakloos. Ze slapen niet letterlijk op straat (dakloos). Ze zwerven tussen logeeradressen en slaapplaatsen, zoals de crisisopvang (thuisloos).
Natuurlijk zijn er voorzieningen. Maar zij zijn – onbedoeld – mede de oorzaak van het probleem. Zij geven onderdak en begeleiding. Maar een perspectief wordt niet geboden. Daarom mijden zwerfjongeren deze voorzieningen vaak.
Dat is ook de kritiek van onderzoekers: “Met de huidige voorzieningen houden gemeenten het probleem in stand.”
“Het passende antwoord is een eigen huis; en meedoen. Met iemand in de buurt die jou raden kan. Dat leren onderzoek en ervaring,” aldus Niek Terugophetnest. Hij is als consulent Zorg & Veiligheid verbonden aan een sociaal team in het midden van ons land. “Juist het kunnen bieden van perspectief mist de huidige opvang. Terugval is daardoor naast risico vooral vaak de naakte waarheid.”
Niek Terugophetnest legt zich niet neer bij de constatering alleen. Hij wil niet onderhouden, maar oplossen. “Ik wil een woning voor ze. Met voorwaarden die voor iedereen gelden: Geen overlast, tijdig huur betalen en je houden aan de (sociale) regels. Als zelfstandig wonen niet vanzelf spreekt, kan woonbegeleiding helpen. Met als doel de woning te behouden. Zo nemen eigenwaarde en zelfvertrouwen toe. Samen kun je ook werken aan meer kwaliteit van leven.”
Hoeveel woningen dat vraagt? Naar de huidige stand van zaken zo’n 10.000, denkt Niek. “Wij moeten ons schamen als wij daar niet in slagen. Al begrijp ik best dat het aantal beschikbare en betaalbare woningen op dit moment wel een probleem is.”
En als wij het niet doen? “Dan blijft alle opvang water naar de spreekwoordelijke zee dragen. De niet aflatende inzet en bedoelingen van de voorzieningen ten spijt. Daarom moeten wij samen een grens stellen. Van onze achilleshiel het sterkste punt maken. Dat kan met nieuwe en simpele woonconcepten. Zoals tiny houses. Ik blijf erover drammen. Met de hulp van mijn team. Want iedereen verdient een plek onder de zon. Met mensen om zich heen die iets voor elkaar betekenen. Omdat ze meedoen en meetellen!”
Niek Terugophetnest wordt in woorden en voornemens in ieder geval gesteund. Zo bepleitte de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving in een advies dat wonen als het startpunt van herstel wordt gezien voor dakloze mensen. Zelfs een vakantiehuisje, caravan of zolderkamer kan een optie zijn. En ook het kabinet lijkt de oproep begrepen te hebben. Dat wil dat dak- en thuislozen in de toekomst zo kort mogelijk in de opvang zitten. Ook moeten deze mensen, met passende begeleiding, sneller kunnen doorstromen naar een woning. Het kabinet denkt dat bijna de helft van de dak- en thuislozen met geringe ondersteuning op zichzelf kan wonen.
Bij de Voorjaarsnota 2020 maakt het kabinet voor dit alles 200 miljoen euro voor vrij. Dit geld is bestemd voor de aanpak van dak- en thuisloosheid in 2020 en 2021. De zak geld gaat vooral naar het beschikbaar stellen van extra woonplekken met begeleiding. De vier grootste steden hebben hiervoor al plannen klaarliggen.
En, net als Niek Terugophetnest, vindt ook de regering dat gemeenten maximaal de grenzen van de wet moeten opzoeken. Zo kunnen gemeenten voor individuele gevallen een uitzondering maken op de kostendelersnorm; dan mogen mensen samenwonen zonder dat ze op hun uitkering worden gekort. Of jongeren die aankloppen sneller een uitkering of een hoger bedrag dan normaal geven. Dat betaalt zichzelf terug, want een plek in de maatschappelijk opvang kost en gemeente 30.000 tot 40.000 euro per jaar.
Onderstaande strip (van de video) kun je hier als pdf downloaden: Niek Terugophetnest – Van onderhouden naar oplossen
- De auteur, Peter Paul J. Doodkorte, is als senior-adviseur verbonden aan Vondel & Nassau, een landelijk werkend adviesbureau voor sociaal domein en overheden
- Meer blogs en ideeën zijn te vinden op Verruim de horizon, De kracht van het alledaagse en Inspirituals
