Deze week was hij er weer: de kloof! De veel voorkomende veronderstelling dat er een kloof is tussen de burgers en de politiek. En dat deze kloof, linksom of rechtsom, gedicht moet worden. De aanleiding? De (uitslag van de) Amerikaanse presidentsverkiezing. Volgens menig politicus en welhaast alle media moeten wij alle creativiteit en werkkracht inzetten voor het bouwen van bruggen over die kloof. Ikzelf ben daarvan steeds minder overtuigd.
Volgens elk zichzelf respecterend medium is de kloof het gevolg van het feit dat onze politici en bestuurders niet (meer) weten wat er onder ons leeft. Hetgeen ik waag te betwijfelen. Je moet vandaag de dag wel onder een steen liggen om niet geconfronteerd te worden met dat wat er leeft onder mensen. En als het al waar is, dan is het op zijn minst ook een spiegel voor diezelfde media. Want kennelijk slagen ook zij er niet in dat wat er leeft op adequate wijze over het voetlicht te brengen.
Mijn groeiende overtuiging is dat politici en bestuurders in toenemende mate last hebben van hetzelfde fenomeen als onze jeugd: keuzestress. Met name veroorzaakt door de hoeveelheid aan informatie, belangen en meningen die over hen worden uitgestort. Om vervolgens de juiste keuze te maken waar het de (on)betrouwbaarheid van die informatie, meningen en opvattingen betreft.
Wat is nut en noodzaak van verkiezingen, als wij tegelijkertijd het recht claimen om op elk gewenst moment – als het ons van pas komt – met inspraak of een referendum zand in de besluitvormingsmachine mogen en kunnen gooien? Referenda lijken in toenemende mate het standaardrepertoire voor mensen die erop zijn om met behulp van propaganda, bedrog en manipulatie hun veelal desastreuze politiek een schijn van legitimiteit te geven. Politici en bestuurders kunnen nauwelijks beleid maken, omdat elk deelbesluit op zichzelf al een verkiezingscampagne lijkt te vragen.
Heel vaak geven de tegenstanders aan dat ze niet tegen een oplossing zijn, maar wel tegen de voorgestelde oplossing. Daarbij dragen ze onmogelijke en niet haalbare alternatieven aan. Met andere woorden; ondanks wat ze zeggen willen ze dat er helemaal niets gebeurt. En dat is jammer, want als je meer constructief met elkaar aan de slag gaat ontstaat er meer begrip en kan je samen meer focussen op de beste oplossing. Althans een optimale verbetering van dat wat niet goed bevonden wordt… tot natuurlijk blijkt dat de aangedragen oplossing zo gek nog niet is en het enige alternatief blijkt. En soms blijkt het best wel iets genuanceerder te liggen, maar dan is de politiek ook zeker bereid hier een mouw aan te passen. Het effect van dit alles is een not-in-my-backyard-democratie. Want wij willen altijd en overal dat ons gelijk ieders gelijk is. En verliezen we uiteindelijk toch, en krijgen wij niet het gelijk, dan deugt de democratie niet meer.
Goed, de democratie deugt ook niet, maar is wel de beste oplossing van alle kwaden. En ja, iedereen kan kiezen, en zal altijd op een aantal onderdelen – achteraf of in onze ogen – een verkeerde keuze maken. Dat immers heet democratie.
Luisterend naar alle discussies en meningen vraag ik mij oprecht af of wij de democratie niet dood gedemocratiseerd hebben. Steeds meer groeit de notie dat een goed werkende democratie die kloof nodig heeft. Hij moet dus niet gedicht, maar moet uitgediept worden. Niet het gebrek aan democratie lijkt de oorzaak van onze toenemende ontevredenheid, maar juist een overkill aan democratische instrumenten.
Die kloof? Ik geloof er steeds minder in. De overheid waarop wij graag en veel schimpen, dat zijn wij zelf. Wij laten ons vertegenwoordigen door politici. Wij kiezen politici waar we vertrouwen in hebben en bij volgende verkiezingen kunnen we die keuze veranderen, mocht het vertrouwen afnemen of geschonden zijn.
Wij besluiten niet zelf over alle wetsvoorstellen, omdat we er of minder tijd, deskundigheid en middelen voor hebben. En als we toch zelf aan de knoppen willen zitten, dan stellen wij ons verkiesbaar voor een lijst en kunnen wij meedoen. Die optie is er voor iedereen.
Referenda en wat dies meer zij? De politiek is er niet geloofwaardiger op geworden en wij zijn ons niet meer verbonden gaan voelen. Wel zien wij nerveuze politici en bestuurders, op zoek naar achterbannen, incidentenpolitiek, afsplitsingen en fragmentatie. Zo voeden wij de personendemocratie en het daarmee verbonden cliëntelisme. Met verdere polarisatie en ontevredenheid als gevolg.
Ik ben dus geneigd de kloof te gaan koesteren. In een goed functionerende democratie presenteren politici voorstellen, onderzoeken ze gezamenlijk alle argumenten en nemen ze daarmee een afgewogen besluit. Een besluit waarvan ik op z’n minst denkt: “Ik ben het er niet mee eens, maar ik begrijp het wel.”
En voor wie meent dat zij de kloof tussen burger en politiek wel kunnen en moeten dichten, citeer ik graag Gerdi Verbeet: “Ajax kan ook niet spelen zonder supporters, wij ook niet’. Een goed functionerende volksvertegenwoordiging met een eigen speelveld en speeltijd is de enige garantie om voor iedereen begrijpelijke beslissingen te nemen waarin ieders belang wordt gewogen.
