Een huurschuld ‘wegnemen’ met zorggeld! Volgens de ‘hokjesgeest’ en onze systemen kan dit allemaal niet. Maar wat nu, als het tot een kwalitatief betere, een meer ‘gedragen’ en bovendien goedkopere oplossing leidt?

In het kort

Een gezin dreigt op straat gezet te worden. Vanwege een huurschuld, groot € 5.500. Vader en moeder willen al langer uit elkaar, maar de regeling van een schuld uit een faillissement van vader (eigen bedrijf) houdt dat tegen. Hierdoor heeft moeder geen recht op een eigen bijstand. Het gezin telt twee kinderen die onder toezicht van de kinderbescherming staan. Als pa en ma op straat komen te staan, zo eist de jeugdzorg, moeten de kinderen naar een voorziening voor jeugdzorg. Kosten – op jaarbasis – per kind € 50.000. De uiteindelijke oplossing kost de betreffende gemeente een garantstelling voor de huurschuld. De afspraken brengen de ouders tot een schuldregeling en eisen het in gang zetten van een echtscheiding. Moeder kan nu een zelfstandige bijstandsuitkering kan krijgen en een nieuwe huurovereenkomst sluiten voor de bestaande woning. De kinderen blijven thuis!

Het was een stevige zaak. Met veel emoties. Van zowel de kant van Stan en Charlotte als van onze kant. De meeste mensen kennen het wel: mensen die elke situatie giftig en onmogelijk maken. Die in alles wat hen ‘overkomt’ een complot van de boze wereld om hen heen zien. Wij moesten de neiging defensief te zijn weerstaan. In hun ogen waren wij de bron van alle problemen. Onze mening was – aanvankelijk –  niet belangrijk, omdat wij hoe dan ook de schuld waren van hun probleem. Uiteindelijk bleek een combinatie van dwang en drang, gebaseerd op ‘harde’ onderhandeling en een directieve aanpak de deur naar de oplossing.

Uiteindelijk echter was dat ook de moeite waard. Getuige ook het mailtje dat wij later van de betrokken mensen kregen: “Wij willen jullie op de eerste plaats toch nog eens bedanken voor de gedane moeite die de eerste aanzet is geweest voor een nieuwe periode.”

Het verhaal

Stan is 30 jaar oud en opgegroeid in Brabant als kind van gescheiden ouders. Volgens eigen zeggen heeft hij een onstuimige jeugd gehad, maar geen justitiële ervaringen. Zijn schoolopleiding heeft hij niet succesvol kunnen afronden. Hij heeft als jeugdige vele baantjes gehad in allerlei verschillende soorten beroepen, en heeft – naar eigen zeggen – op latere leeftijd de diagnose ADHD gekregen. Hij kenmerkt zichzelf als positief, ruimdenkend, optimistisch, enthousiast, maar ook impulsief, snel verveeld, chaotisch, opschepperig en slordig.

Zijn partner, Charlotte, is drie jaar ouder. Eveneens in een Brabants dorpje opgegroeid als kind van een gezin van met een vader met een alcoholverslaving en een zware vorm van schizofrenie. Ze is daardoor op jonge leeftijd uit huis gegaan om samen te gaan wonen met haar voormalige vriend.  Ook Charlotte heeft de school niet afgemaakt, maar wel diverse cursussen en certificaten gehaald.  Zij kenmerkt zichzelf als positief, verantwoordelijk, zorgzaam, gevoelig, maar ook perfectionistisch, onzeker en cynisch

In 2005 ontmoeten beiden elkaar tijdens een feest. Stan was toen 19 jaar, Charlotte 23. Woonachtig.  De vlam sloeg over en vanaf waren zij onafscheidelijk.  Kort daarna huwden zij.  Destijds op basis van een enkelzijdig inkomen vanuit een Wajong uitkering van Charlotte.

Na eerst in een chalet op een camping gewoond te hebben, verhuisden zij  in 206 naar een kleine twee-onder-een-kap woning in een rustige woonwijk. Stan is als elektromonteur aan de slag bij een lokaal electro bedrijf.  Charlotte had nog haar Wajong uitkering. Na een korte periode waren diverse gebreken aan de woning verhuist naar een andere meer passende woning.

In 2007 is hun eerste zoon geboren na een zware bevalling met flinke complicaties. Zoonlief huilde veel, wilde niet drinken en had als baby geen regelmaat. Stan was inmiddels werkzaam bij de Unox in Oss als procesoperator en intern transporteur. De problemen met hun zoontje veroorzaakte ook dat Stan vaak afwezig was op zijn werk, wat zijn toekomst bij Unox ook onzeker maakte.

Toen begonnen de eerste problemen op te doemen. Stan werd werkloos en moest een uitkering aanvragen. Eerste schulden ontstonden, omdat zij niet in staat waren om de vaste lasten te voldoen. Ook ontstonden er onderlinge spanningen. Charlotte was – ondanks het gebruik van de pil – opnieuw zwanger. Het gezin besloot vervolgens wederom te verhuizen.

Stan was een klussenbedrijf voor zichzelf begonnen en werkte hard om de opgedane schulden in te lossen. Toen de schulden bijna weggewerkt waren, kwamen het plan voor het kopen van een eigen woning. Naast Stans bedrijf wilde Charlotte ook een eigen kledingwinkel beginnen.

Financieel leek het goed te gaan, totdat een grote opdrachtgever van Stan zich terugtrok. Op dat moment was juist het koopcontract voor de woning getekend. Nieuwe financiële problemen doemden op en de idee van een kledingwinkel ging in rook op. Zakelijke conflicten volden en leiden tot vernielingen en bedreigingen. Door allerlei omstandigheden liep de schuld op tot een bedrag van ruim anderhalve ton. Charlotte was inmiddels bevallen van een tweede zoon. Vanwege de bedreigingen, schulden en wat dies meer zij vluchtte het gezin, werd hun woning ontruimd en trokken zij in bij de schoonouders van Stan.

Een nieuwe start in (weer) een andere woning werd gemaakt. Het gezin leefde van een bijstandsuitkering, wat Charlotte was haar Wajong verloren door de winkel-ambitie. Er was nog altijd sprake van een forse schuld, maar schuldsanering kon niet worden opgestart.  Schuldeisers bleven aankloppen en de situatie werd uitzichtlozer.

In 2010 was de schuld opgelopen tot ongeveer € 200.000,- . Stan ging weer werken en verdiende een bovengemiddeld inkomen, maar door loonbeslag bleef daar weinig van over.  Uiteindelijk volgde een persoonlijk faillissement. Charlotte raakte weer – ongepland – zwanger van een derde. De druk van het faillissement, de komst van een derde kind, de schuld en wat dat met zich meebracht leidde bij Stan tot psychische problemen. Een burn-out volgde en niet lang daarna lag er een ontslagbrief in de bus.  De 3^de was net geboren.

In 2011 en 2012 volgden weer een verhuizingen. De problematische schulden bleven en het faillissement was geëindigd wegens gebrek aan baten. Om snel en meer geld te kunnen verdienen, werd een online kledingwinkel gestart. Gevolg: een nieuwe woning met bedrijfsruimte werd gezocht en gevonden. Het succes eindigde door zaken te doen met een investeerder met andere plannen.

De perikelen leidden ook tot de wens van Charlotte om te scheiden. Zij meende dat Stan haar en de boel had opgelicht.  Jeugdbescherming komt in beeld en de kinderen worden onder toezicht gesteld. De contacten met Charlotte werden beetje bij beetje weer hersteld, en – wonder boven wonder – met de kinderen gaat het thuis en op school redelijk tot goed.

In 2014, na 10 jaar vol problemen staan ze bij ons sociaal team. Met een immense schuldenlast, een relatie die opgebrand is, een dreigende huisontruiming, en – als gevolg daarvan – dreigende uit huis plaatsing van twee van de drie kinderen. Want Jeugdbescherming is duidelijk: als de onder toezicht staande kinderen op straat terecht dreigen te komen, volgt een uithuisplaatsing. De woningcorporatie wil de rechterlijke machtiging tot huisuitzetting uitvoeren en Stan en Charlotte verwijten elkaar over een weer schuld. Een scheiding wil Charlotte niet, omdat zij dan de helft van de schuld (ruim 2 ton euro) op haar naam krijgt. Desondanks zijn Stan en Charlotte sedert midden 2015 feitelijk uiteen en wensen zij de gevolgen van hun huwelijksgoederenregime – voor zover mogelijk – ongedaan te maken. Om de situatie voor de kinderen stabiel te houden is volgens zowel Stan als Charlotte – ieder voor zich en gezamenlijk – actie nodig op de terreinen huisvesting, financiën en zorg. Naast adequate ondersteuning voor de vader, de moeder en de kinderen houdt dit o.a. in dat de financiën op orde moeten zijn/komen zodat de woning behouden kan blijven.

De woning echter, kan enkel behouden blijven als de ouders een gescheiden huishouden gaan voeren resp. de moeder een eigen inkomen heeft. Dat is alleen mogelijk, als er sprake is van een (in gang gezette) echtscheiding. Dit laatste is ook de wens van Charlotte, die niet langer in een afhankelijkheidsrelatie t.o.v. Stan wil staan. Ook, omdat deze in het (recente) verleden de continuïteit van de zorg voor de kinderen in gevaar bracht. Tegelijkertijd is het voor de kinderen (en de beide partners) belangrijk dat er na/binnen de gescheiden relatie een goede en ruimhartige omgangsregeling komt voor en met de kinderen. Dit wordt door alle betrokken partijen benadrukt en geborgd in duidelijke afspraken met de betrokken instanties.

Stan en Charlotte zijn ook van mening dat de kinderen het nodig hebben dat de woonsituatie voor de kinderen stabiel blijft en dat zij de problemen rondom hun financiën moeten aanpakken.

Wij besluiten ons ‘hard’ op te stellen en de verschillende problemen te gebruiken om tot een oplossing te komen.

Hiervoor worden – na stevige gesprekken en onderhandelingen – voor een periode van 5 jaren afspraken gemaakt.

1. Stan en Charlotte werken op basis van een eigen toekomstplan mee aan de afspraken rond de omgang met en veiligheid van de kinderen en de voor de kinderen afgesproken hulpverlening.
2. De afspraken over de omgang met elkaar en de kinderen kennen als voorwaarde dat de zelfstandige financiële huishouding van/voor Charlotte en kinderen niet in gevaar mag worden gebracht.
3. Dit betekent dat Stan en Charlotte een echtscheidingsprocedure starten. Hiermee verkrijgt Charlotte een zelfstandige titel voor bijstand.
4. Op basis daarvan kan de woningcorporatie de huurverhouding met Stan per datum huisuitzetting beëindigen en per gelijke datum een nieuwe huurovereenkomst met Charlotte aangaan. Daarmee is de woonsituatie voor Charlotte en de kinderen gewaarborgd en kan Jeugdbescherming afzien van uit huis plaatsing van (in ieder geval) 2 van de drie kinderen.
5. Stan en Charlotte moeten ieder voor zich en gezamenlijk afspraken maken met de Kredietbank over de schuldhulpverlening en schuldsanering. Basis van die afspraken is de meest verregaande vorm van (uitgebreid) budgetbeheer bij of – waar mogelijk – beschermingsbewind vanwege de Kredietbank Nederland.
6. Het budgetbeheer of beschermingsbewind is vooral bedoeld om Stan en Charlotte te beschermen en ervoor te zorgen dat zijzelf noch anderen misbruik van hun situatie kunnen maken. Het betekent wel dat zowel Stan als Charlotte hun inkomsten laten verlopen via een rekening van de budget- of bewindvoerder. Alle inkomsten komen op deze bankrekening(en). Dus niet alleen het loon én de uitkering, maar bijvoorbeeld ook de kinderbijslag, belastingteruggave en vakantiegeld. De bewindvoerder beheert deze rekening.
7. De budgetbeheer/bewindvoerder beheert de inkomsten en zorgt er onder andere voor dat de vaste lasten op tijd worden betaald. Ook zorgt de budgetbeheer/bewindvoerder ervoor dat de kans op (nieuwe schulden) kleiner wordt. Kortom de budgetbeheer dan wel de bewindvoerder regelt alle financiële zaken voor de Stan zowel als Charlotte. Ieder voor zich.
8. Om te voorkomen dat de zorg voor de drie kinderen in het gedrang komt, wordt afgesproken dat de gemeentelijke sociale dienst voor de komende jaren geen sollicitatieplicht voor Charlotte zal handhaven.
9. Als Stan en Charlotte zich aan deze (onderling samenhangende) afspraken en voorwaarden houden, en optimaal medewerking verlenen m.b.t. de verdere voortgang van de hulpverlening en de (aanvraag tot) schuldregeling zijn wij bereid om de openstaande vordering aan de woningcorporatie tijdelijk van hen over te nemen en te voldoen. Deze schuld aan de gemeente wordt een onderdeel van het Plan Van Aanpak met betrekking tot het traject schuldhulpverlening. In dit plan wordt opgenomen dat Stan en Charlotte ieder voor zich hun aandeel (50%) in deze vordering kwijtgescholden kunnen krijgen. Basisvoorwaarde is daarbij dat zij zich gedurende de looptijd van de overeenkomst en het totale traject schuldhulpverlening en bewind voering aan de gemaakte afspraken houden. De overeenkomst vervalt dus, als Charlotte en Stan zich niet aan de afspraken houden.

• De auteur, Peter Paul J. Doodkorte, is als senior adviseur verbonden aan Vondel & Nassau, een landelijk werkend adviesbureau voor sociaal domein en overheden.

• Meer blogs en ideeën zijn te vinden op Verruim de horizon, De kracht van het alledaagse en Inspirituals