Dat je met een eenvoudig idee en de juiste vraag een groot verschil kan maken, leerde ik deze week weer van een van mijn collega’s, De oplossing? Een kliko met stokstandaard. De juiste vraag? “Kunt u mevrouw korte afstanden leren lopen zonder of met heel beperkte ondersteuning?” Het stellen van goede vragen is niet altijd even gemakkelijk. Zeker niet als het gaat om creatieve vragen. De juiste vraag stellen vraagt voorstellingsvermogen.
Tijdens ons werk binnen het sociaal team (in een kleine gemeente in het centrum van ons land) ontdekken wij steeds weer opnieuw dat het stellen van de juiste vraag tot prima – en soms ongedachte – antwoorden kan leiden. Wat natuurlijk niet wil zeggen dat het eenvoudig is. De kunst van het stellen van de juiste vragen is een kunst op zich. Maar oefening baart kunst en is ook aan te leren. Laat ik een concreet voorbeeld geven.
Na een CVA (Cerebro Vasculair Accident, in de volksmond: een herseninfarct, TIA of hersenbloeding), hebben veel mensen problemen met staan en lopen. Na een CVA kunnen de spieren rond het onderbeen en de enkel namelijk anders werken. Dat zorgt voor een afwijkende stand van de enkel of de voet. Ook kunnen er krampen in de voet ontstaan. Of het opheffen van de voet kan problematisch zijn.
Mevrouw Voetz, 67 jaar oud, heeft zo een CVA gehad en had inderdaad problemen met staan en lopen. Daarom kreeg de ergotherapeut – met succes – de opdracht om mevrouw te leren lopen met een rollator. Mevrouw Voetz woont in een wijk waar minicontainers (kliko’s) gebruikt worden voor het huisafval. De kliko moet wekelijks van de schuur naar de straat gereden worden. Omdat de kliko voor mevrouw Voetz werkt als een rollator lukt dat ook. Maar dan! Hoe komt mevrouw Voetz nu zonder rollator weer veilig terug in huis? Zonder het weer mee terug nemen van de kliko lukt dat niet!
Mijn collega, geconfronteerd met dit vraagstuk, bedenkt een even simpele als geniale oplossing. Zij stelt voor de ergotherapeut een andere vraag te stellen. Niet met de beoogde oplossing (gebruik van de rollator) als vertrekpunt, maar met het beoogde doel – leren lopen met zo min mogelijk ondersteuning – als basis.
Zo gezegd, zo gedaan. De ergotherapeut en mevrouw Voetz gaan (weer) aan de slag en mevrouw leert nu een combinatie van mogelijkheden te gebruiken. Kortere afstanden leert zij te overbruggen met een wandelstok. Voor de langere en meer inspanning vergende afstanden gebruikt zij dan de rollator. Met dat resultaat als basis bedenkt mijn collega – samen met mevrouw Voetz – ook een oplossing voor het aan de straat zetten van de kliko: de kliko wordt voorzien van een stokhouder. Zo kan mevrouw Voetz, nadat ze haar kliko aan de straat heeft gezet, met de stok teruglopen. En omgekeerd!
In retrospectief lijkt de oplossing waarschijnlijk heel logisch, maar in de praktijk van alle dag laat ons de logica van het gezonde verstand nog wel eens in de steek. Bovendien lijkt de oplossing achteraf zo logisch, dat we moeite hebben om ons voor te stellen dat we die vooraf niet hadden bedacht.
Het klinkt achteraf natuurlijk als heel vanzelfsprekend en logisch. als het gaat om het stellen van de juiste vragen waarmee je kunt komen tot een passend antwoord. Hoe je tijdens dat proces tot de juiste vraag komt, is veel lastiger uit te leggen. Sterker nog, als hier een vaste methode voor zou zijn, dan zou het misschien zelfs in strijd zijn met de van ons gevraagde professionele creativiteit.
De achteraf-fout. Het is een van de meest gemaakte denkfouten. Zij worden veroorzaakt door het venijn van de vanzelfsprekendheid. Het te snel doen wat ogenschijnlijk voor de hand ligt zonder verder te kijken dan de neus lang is. Juist wij als professionals moeten hiervoor oppassen. Omdat het ons arrogant en kortzichtig kan maken
De achteraf-fout is tegelijkertijd zowel moeilijk als makkelijk te ontlopen. Wie de achteraf-fout wil voorkomen, moet even uit de comfortzone van het snelle denken en doen komen. Bijvoorbeeld door samen met de mensen die wij ondersteunen een ‘klantreis’ te maken. Kijkend door en met de ogen van die inwoners. En door denksleutels te gebruiken. Denksleutels zijn sleutels met daarop een vraag of opdracht die aanzetten tot creatief, analytisch, kritisch en praktisch denken. Tevens stimuleren deze sleutels om een ander perspectief in te nemen, waardoor wij buiten de vaste kaders en gebaande paden leren denken. Dat helpt bij het stellen van de juiste waarmee je uiteindelijk komt tot een mooi, creatief passend antwoord.
- De auteur, Peter Paul J. Doodkorte, is als senior-adviseur verbonden aan Vondel & Nassau, een landelijk werkend adviesbureau voor sociaal domein en overheden
- Meer blogs en ideeën zijn te vinden op Verruim de horizon, De kracht van het alledaagse en Inspirituals
