Werken volgens de bedoeling van de iStandaarden

Gemeenten en aanbieders van ondersteuning en zorg voor inwoners proberen meer bezig te zijn met de bedoeling in hun werk. Zo willen zij beter tot maatschappelijke meerwaarde komen. Werken volgens de bedoeling blijkt echter makkelijker gezegd dan gedaan. Dat leert ook het (niet of niet volledig) gebruik van of werken conform de iStandaarden.

iStandaarden zijn de 5 informatiestandaarden op het gebied van zorg en ondersteuning: iWlz, iWmo, iJw, iPgb en iEB. Elk van deze standaarden is een verzameling regels en afspraken die ervoor zorgen dat cliëntgegevens elektronisch, gestandaardiseerd, kwalitatief en veilig worden uitgewisseld tussen alle gebruikers. Zorginstituut Nederland is de beheerder van de standaarden. Met iStandaarden ondersteunen we ketenpartijen in de Wlz, Wmo, Jeugdwet en pgb.

Gestandaardiseerde informatie-uitwisseling draagt bij aan transparantie en efficiëntie. Het levert ook beleids- en sturingsinformatie op voor de hele keten. De componenten van de berichtstandaarden zijn vastgelegd in informatiemodellen. Elk van de standaarden heeft een eigen informatiemodel. Onder iStandaarden valt ook het platform ‘informatievoorziening in de zorg en ondersteuning (IZO)’.

Op 18 juli 2019 publiceerde de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en de Minister voor Rechtsbescherming de Regeling Jeugdwet en de Uitvoeringsregeling Wmo 2015 in verband met het stellen van regels ten behoeve van het beperken van vermijdbare uitvoeringslasten in het kader van de Jeugdwet en de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015.

Gemeenten én aanbieders die de inspanningsgerichte of de outputgerichte uitvoeringsvariant gebruiken zijn verplicht de iStandaarden te gebruiken. Onder andere om de administratieve lasten en kosten voor zorgaanbieders in de jeugdhulp en maatschappelijke ondersteuning te beperken. Dat is althans de bedoeling!

Doe toch eens wat er gevraagd wordt!

Werken volgens de bedoeling klinkt in dit verband even logisch als gemakkelijk. Waarom zou je als organisatie niet volgens deze bedoeling willen werken?

De praktijk is – helaas – in nog teveel gevallen (de bedoeling) frustrerend anders. Door ruimte te zoeken binnen de regels of, in specifieke gevallen, uit te gaan van de letter (in plaats van de geest, de bedoeling) van de wet, wordt door menige gemeente de hand gelicht met de iStandaarden. Met, zeker voor aanbieders die met verschillende gemeenten te maken hebben, vaak een werk waar geen beginnen aan is als gevolg. Hetgeen zich vertaalt in extra en onnodige administratieve lasten én kosten.

Onder het mom van de beleidsvrijheid die gemeenten sinds de decentralisaties hebben, worden zaken als de indicatiestelling en de verantwoording bij te veel gemeenten nog altijd verschillend geregeld.  De aanbieders moeten dan het administratieve proces daarvoor aanpassen. Dat is een groot probleem als je als zorgaanbieder met meerdere gemeenten of regionaal samenwerkende gemeenten te maken hebt. Dan kun je heel lastig goed en adequaat leveren, afrekenen en verantwoorden. Juist daarom is er de laatste jaren hard gewerkt om de administratieve lasten te verminderen door het ontwikkelen van de iStandaarden.

Eerlijk is eerlijk, we zien dat de meeste gemeenten die standaarden min of meer goed gebruiken. Uit onderzoek blijkt dat bijna 100@% van de gemeenten er op de een of andere manier mee werkt. Op de een of andere manier ja! En juist daar wringt de schoen. De afwijking van de iStandaarden zit vooral in het omzeilen van bedrijfsregels zoals het wel of niet-gebruiken van het VOW-bericht (Verzoek om Wijziging). Voorbeeld: een regio keurt een Verzoek om Wijziging gewoon af (“werken wij niet mee”), of eist dat aanbieders declareren in uren terwijl ze toewijzen in euro’s (bedrijfsregel OP267 zegt dat er MOET worden gedeclareerd in dezelfde eenheid als is toegewezen).

Wanneer mensen conform een standaard gaan werken, is de kans groot dat in de praktijk blijkt dat deze standaard toch nog iets handiger of beter kan. En menige gemeente gaat dan zelf sleutelen aan de standaard. Of de gemeente vertaalt de standaard naar de eigen praktijk resp. het eigen gemak.

Werken volgens de bedoeling – het verplicht werken conform de iStandaarden – kan sommige gemeenten pijn doen, want het vraagt om extra inspanningen waar ze zelf niet direct baat bij hebben. Zeker bij gemeenten die het op zich goed geregeld hebben. Die zelf weinig administratie hebben, maar die vanwege hun eigen werkwijze voor zorgaanbieders wel extra werk opleveren. En toch is het nuttig en noodzakelijk om je als gemeente aan de iStandaarden te conformeren. Niet, omdat er geen verbeteringen mogelijk zijn. Daarvoor is ook ruimte. Simpelweg door gewenste verbeteringen via de daarvoor afgesproken verbetercyclus bij de beheerder van de iStandaarden (het Zorginstituut) te agenderen. Ondertussen is toepassing van de iStandaarden is een belangrijk puzzelstuk voor meer ruimte en aandacht om aan de echte transformatie te werken. Als de administratie eenmaal soepel verloopt, kan de energie naar inhoudelijke vragen waar het echt om gaat, zoals: hoe kunnen we in onze gemeente of regio de zorg kwalitatief beter maken?

Daarom, en om onnodige administratieve lasten én kosten (het zijn allemaal gelden van en voor de gemeenschap) te voorkomen, pleit ik voor harde handhaving en toezicht op het gebruik conform de iStandaarden door gemeenten voor aanbieders. Niet, omdat het moet, maar omdat het helpt de bedoeling van onze opgave werkelijk waar te maken.

Gemeenten en aanbieders die het hiermee oneens zijn, daag ik uit voor een discussie, gericht op het wegnemen van de drempels die het werken volgens de bedoeling in de weg staan!

• De auteur, Peter Paul J. Doodkorte is senior-adviseur bij Vondel & Nassau, een landelijk werkend adviesbureau voor overheden en organisaties werkzaam binnen het sociaal domein. Meer van zijn blogs en ideeën zijn te vinden op Verruim de horizon, De kracht van het alledaagse en Inspirituals

• Peter Paul Doodkorte is een van de (acht) regioadviseurs die samen het landelijk werkende Regioteam Opdrachtgever-/opdrachtnemerschap Wmo en Jeugdwet vormen. Het Regioteam ondersteunt gemeenten én aanbieders bij het werken volgens de bedoeling en opereert namens het Ketenbureau i-Sociaal Domein dat wordt aangestuurd door een Stuurgroep Hierin hebben naast de zorgbranches (Actiz, GGZ Nederland, Jeugdzorg Nederland, Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland en Valente) ook vertegenwoordigers vanuit de gemeenten, de VNG, en VWS, als stelselverantwoordelijke, zitting hebben. De regioadviseurs beschikken over een breed palet aan producten en diensten, instrumenten, opleidingen en praktijkvoorbeelden. Daarnaast hebben ze toegang tot een groot netwerk van experts, ervaringsdeskundigen en een rechtstreeks lijntje met ‘Den Haag’.