Het idee was: een portemonnee maken die anders is dan de rest, maar dan wel eentje die iedereen graag wil hebben. En zo bedachten wij in de zorg het persoonsgebonden budget (PGB). Een portemonnee die je eventjes moet leren gebruiken en die je, als dat eenmaal is gelukt, niet meer weg kunt leggen. Nou, dat is gelukt!

Laat ik duidelijk zijn: Het Pgb is een waardevol instrument, mits op de juiste manier uitgevoerd. En juist daar knelt – helaas – de schoen. Dat houdend ons de aanhoudende berichten over fraude rond het Pgb voor: “Fraude met het Persoonsgebonden Budget”.

Fraude gepleegd door cliënten, maar ook door aanbieders van zorg. Of slimme familieleden, die het ‘leed’ van hun kind, broer, ouder, neef of nicht vermarkten. Aangetoond is dat sommige cliënten onder druk worden gezet om een pgb aan te vragen en dat een aanpak van fraude juist ook deze kwetsbare mensen moet beschermen.

Zo zijn er kinderen die – tegen wil en dank – een schuld hebben opgebouwd, doordat een ouder of zorginstelling een pgb voor het betreffende kind aanvroeg, maar dit naderhand niet kon verantwoorden. Dit betekent dat minderjarige kinderen na hun achttiende worden geconfronteerd met schuldeisers die het geld terugvorderen, aangezien ze hoofdelijk aansprakelijk zijn. Want juridisch gezien wordt er geen onderscheid gemaakt tussen minderjarige of meerderjarige budgethouders. Wat op zich al een gotspe is.

Fraude is van alle tijden. Het is verfoeilijk; dat staat vast. Maar daarmee niet de wereld uit. Het is misschien ook wel wat te gemakkelijk. De overheid, die de zorg voor inwoners minder goed of slecht kan organiseren, bedenkt een oplossing. Ze schuift de verantwoordelijkheid gewoon van zich af. Inclusief de daarbij behorende portemonnee. Klinkt prachtig en ideaal, maar is eigenlijk mateloos naïef en dom.

Geeft u uw portemonnee zomaar uit handen? Of het beheer over uw bankrekening? Ik denk het niet. Toch is dat  wat het Pgb eigenlijk doet: Er is een probleem, we schatten in wat de ‘oplossing’ mag of moet kosten en schokken het geld. Zaak gesloten. De rekening en verantwoording zien wij later wel…..Maar als het fout gaat, is dan het leed al geschiedt. Gaat het geld naar dure logeerweekendjes, uitstapjes of wordt het aan drugs, gokken of dure zonvakanties besteed. Het komt allemaal voor.

Kortom, er is actie nodig. Want Nederland is verslaafd geraakt aan pgb’s. Vaak met de beste bedoelingen en vast in meerderheid heel goed besteed. Maar nog steeds verdwijnen pgb-gelden in de zakken van dubieuze tussenpersonen en aanbieders.

Het pgb is fantastisch. Met een persoonsgebonden budget kunnen mensen persoonlijke zorg organiseren, die ze anders niet kunnen krijgen. Maar voor de minder goedbedoelenden is het pgb ook fantastisch. En als wij dat kwaad niet weten aan te pakken, dan zullen per saldo de goedwillenden de rekening betalen van de kwaadwilligen.

De regering heeft desondanks besloten de pgb’s niet af te schaffen, maar de uitgave van de miljarden euro’s aan pgb-geld veel beter te controleren. Dat blijkt alleen een heidens karwei. Nog steeds worden er voor miljoenen aan pgb’s uitgekeerd zonder vooraf goed te controleren of mensen er wel recht op hebben. Wie te weinig krijgt, protesteert. Wie te veel krijgt, zal zich vaak stil houden. Dat alles brengt naast fraude vooral ook  frustraties en administratieve rompslomp met zich, en rijst qua kosten de pan uit.

Wat er dan wel moet gebeuren? Niet persoonsgebonden- maar persoonsvolgende bekostiging moet de norm worden. De persoonsvolgende bekostiging verschilt van het persoonsgebonden budget in de zorginkoop. Met een pgb kan de cliënt het budget aan elke vorm van zorg en ondersteuning besteden. Bij de persoonsvolgende bekostiging kan de cliënt zelf de zorg in natura inkopen bij zorgaanbieders. Juist de vrijheid om voor je eigen zorgaanbieder te kiezen, is belangrijk als mensen zelf de regie krijgen over hun zorg. En dat er vooraf duidelijke afspraken gemaakt zijn over de periode gedurende welke de zorg geleverd zal worden; tegen welke intensiteit en tegen welke kosten.

Bij persoonsvolgende bekostiging blijft de cliënt dus de regie houden. Hij of zij maakt, samen met ouders of familie,  een plan voor de meest passende zorg. Maar vooraf – dus voordat het geld wordt gestort – kijkt er wel een professional mee. Die beoordeelt mede of dat wat wordt afgesproken, gecontracteerd of gekocht, tegemoet komt aan de gedefinieerde behoefte. Aanbieders worden zo meer uitgedaagd te innoveren en beter te presteren, meer zorg op maat te leveren en cliënten houden de keuzevrijheid. Echter, de verantwoording daarvan doe je niet achteraf, maar regel je vooraf. Transparantie is hierbij essentieel. Naar de cliënt, de aanbieder en de financier.

Persoonsvolgende bekostiging geeft de cliënt dus niet alleen de regie over zijn zorg, maar het behoedt hem ook voor fraude en misbruik. En dat, zo leert de ervaringen, leidt al gauw tot forse besparingen op het budget. Want ook het wegwerken van bureaucratie zal leiden tot minder kosten. De administratie van de zorg, een zware taak voor veel pgb’ers, hoeft in de persoonsvolgende bekostiging ook niet door de cliënt zelf gedaan te worden.

Klinkt verstandig, vindt u ook niet? En toch is geen fout zo algemeen: misbruik van het verstand! Laat je er niet toe verleiden!