• De voornaamste oorzaak van de problemen zijn de oplossingen

Nederland spreekt graag en luid over de betekenis van de eigen kracht van mensen. Met de focus op kansen en mogelijkheden. Dat vraagt maatwerk. Roepen wij van de daken. De systemen echter staan daarmee in schril contrast. Zij leveren slechts confectie. Waarbij de leveranciers daarvan hun stinkende best doen om ‘de winkel’ gesloten te houden. Door de drempels zo hoog mogelijk te maken. Zij zien liever de hakken dan de tenen van de mensen……..

Een man met een geschiedenis. Stefan. Vijfenveertig is hij nu. Hij probeert met allerlei baantjes het hoofd voor zijn gezin boven water te houden. Eenvoudig is dat niet.

Na een lastige jeugd kwam hij als 16-jarige in een meubelfabriekje te werken. Toen hij daar ontslagen werd, ging hij de binnenvaart op. Dat waren best gelukkige jaren. Een duidelijke structuur, één baas en een duidelijk takenpakket.

Op een van zijn reizen leert hij in het buitenland meisje kennen. De natuur is sterk en negen maanden later is hij vader van een zoon. De relatie met de (verslaafde) moeder van zijn zoon is moeizaam. Na de nodige strubbelingen loopt het stuk. Zij gaat – met zoonlief –  terug naar haar moederland. Met los-vaste contacten wordt de relatie met zijn zoon onderhouden.  Inmiddels mag hij zich ook opa weten. Van een kleindochter.

Stefan heeft in de jaren die volgen verschillende relaties. Meestal met vrouwen die een stuk ouder zijn. Hij zoekt duidelijk geborgenheid. Uiteindelijk vindt hij de vrouw van zijn leven. Ook zij komt uit een moeilijke relatie en kent de nodige strubbels bij en met het groter brengen van haar kinderen. Desondanks rooien ze het. En ze trouwen.

Stefan weet met hard werken en doorzettingsvermogen aan de slag te blijven. Zijn vrouw komt, door medische problemen, thuis te zitten en wordt afgekeurd. Stefan weet, voelt en neemt de verantwoordelijkheid die daaruit voortvloeit. Dan komt de economische crisis.

Stefan verliest zijn baan. Zijn met moeite – en een te dure hypotheek van de DSB-bank gekochte huis – komt onder water te staan. Verkoop is daardoor uitgesloten. Aangewezen op een WW-uitkering wordt het nakomen van zijn financiële verplichtingen allengs moeilijker. Het gezin  bouwt langzaam maar zeker een aanzienlijke schuld op. Met heel veel gemopper en verongelijktheid over de ‘boze samenleving’ die hen dit allemaal aandoet lukt het hem toch de schulden – met vallen en opstaan, dat wel –onder controle te krijgen.

Het niet kunnen vinden van nieuw werk knaagt ondertussen aan Stefan. Zijn zelfbeeld wordt steeds negatiever. Hij ontwikkelt psychische klachten en raakt steeds verder in de put. Hiervoor  komt hij onder medische behandeling. Het doel daarvan? Zijn zelfbeeld versterken en hem leren omgaan met zijn boosheid over al het onrecht dat hem wordt aangedaan. De behandeling slaagt. Zijn negatieve zelfbeeld en het slachtoffergevoel worden stevig versterkt. Met een voortdurende focus op de problemen in plaats van de oplossingen. Het kost de samenleving sloten met geld, maar dan heb je ook wat…..Na enige tijd wordt Stefan gedeeltelijk arbeidsongeschikt verklaard. Dat maakt het vinden van een nieuwe baan er niet eenvoudiger op. En de problemen groter!

Inmiddels komt het einde van zijn WW-recht in zicht. De bijstand dreigt. Als dat gebeurt, weet hij, zal hij zijn moeizaam behouden bezit niet langer kunnen betalen. Nieuwe schulden dreigen. En, na verloop van tijd, een gedwongen verkoop van zijn huis. Ik zie en hoor Stefan als gevolg van de frustratie radicaliseren. Vluchtelingen en buitenlanders worden zijn vijanden. De aandacht die zij krijgen, zo ervaart hij dat, bedreigen zijn toch al geringe kansen op succes. En, zo dreigt hij, “Als ik mijn huis uit moet, dan blaas ik de boel op. Ik heb dan toch niks meer te verliezen.”

Stefan wil verschrikkelijk graag werken. Het UWV ondersteunt hem daarbij. “Mensen zijn op hun best als ze met werk kunnen deelnemen aan de maatschappij. De maatschappij functioneert het best als zoveel mogelijk mensen er met werk aan deelnemen. Het is onze missie om, samen met onze partners, verschil te maken door werken voor mensen te bevorderen. Als werken onmogelijk is, zorgen we snel voor inkomen.” Zo zegt hun missie. En daar werken ze hard aan! Met heel veel niks doen. Ja, de regeltjes uitleggen. Dat wel. En wat niet kan. Dat ook.

Stefan vindt uiteindelijk een mogelijkheid. Hij kan – met een baangarantie – een half jaar een opleiding volgen tot chauffeur. Stefan ziet het helemaal zitten. Opgetogen gaat hij naar het UWV. Als hij een half jaar ontheven kan worden van zijn sollicitatieplicht en die cursus mag volgen, kan hij weer aan de slag!

Het UWV torpedeert het nieuwe perspectief om te werken en deelname aan de maatschappij te bevorderen. Met verve. Omdat hij slechts gedeeltelijk arbeidsongeschikt is, moet Stefan blijven solliciteren. Bovendien, zo legt de UWV uit: de cursus is alleen toegankelijk voor mensen die 100% arbeidsongeschikt zijn verklaard.

De oplossing – binnen handbereik – wordt dus niet geboden. Zou dat wel gebeuren, dan kan de zorg die hij krijgt beëindigd worden. Dan is de oorzaak van zijn klachten immers weggenomen. Als hij weer aan het werk kan, wordt ook een nieuwe schuldenlast en een huisuitzetting voorkomen. Om nog maar niet te spreken over de gevolgschade. Wat zou het de maatschappij kosten als Stefan en zijn vrouw op straat komen te staan? Aangewezen raken op opvangvoorzieningen en wat dies meer zij.

Mijn conclusie? Het verschil tussen wat we doen en wat we kunnen doen zou voldoende zijn om het grootste deel van de problemen van heel veel mensen op te lossen!