• Waardeer vakmanschap, want de prijs voor miskenning ervan is hoog | 

Welvaart ontstaat doordat mensen in staat zijn om zelf de vruchten van hun arbeid te plukken. In die situatie blijken mensen nu eenmaal het meest gemotiveerd om hard te werken, risico`s te dragen en doelmatig met de beschikbare middelen om te gaan. Dat was en is ook het uitgangspunt bij de decentralisaties. En ja, het moest ook besparingen opleveren. Geen leuke boodschap, waar wel noodzakelijk. En dan blijkt het beleid nog te werken ook. Een rechtstatelijke schande!?

Natuurlijk, je moet niet bezuinigen omwille van het bezuinigen zelf. Belangrijker echter is om op de juiste zaken te bezuinigen en in beeld te brengen welke invloed die bezuinigingen hebben. Daarom ook heb ik de nodige moeite met de veelal eendimensionale discussies over de vermeende ‘overschotten’ binnen het sociaal domein.

Weet u het nog? Met ingang van 2015 veranderede er veel voor gemeenten. Het kabinet organiseerde vanaf die datum de zorg en ondersteuning zo dicht mogelijk bij burgers. Omdat gemeenten dichtbij de burger staan en hierdoor meer en beter ondersteuning op maat kunnen bieden. En de omgeving hierin betrekken.

Het doel van dit alles is mij uit het hart gegrepen: alle mensen – groot en klein, oud en jong  – zoveel mogelijk mee laten doen in de maatschappij. En ze zo lang mogelijk veilig en zelfstandig in hun eigen omgeving te laten wonen. De focus ligt daarbij op dat wat mensen wel kunnen; eventueel met hulp vanuit het eigen sociale netwerk. Mensen worden aangesproken en uitgedaagd tot het nemen van verantwoordelijkheid voor het eigen leven.

Los van de meer ideologische aanleiding, die ik nog altijd onderschrijf, was en is er ook een financieel economische noodzaak. Ook de uitgaven moesten beperkt worden. Om betaalbaarheid om termijn te kunnen borgen. De decentralisaties kregen daarmee gevolgen voor verschillende doelgroepen: jongeren en hun ouders, mensen met een beperking en ouderen, enzovoort. Het waren destijds welbewuste keuzes, veronderstel ik.

Iedereen toog aan de slag en, na een ruim jaar van hard werken – met veel stuurlui aan de wal – bleken de decentralisaties inderdaad de beoogde besparingen met zich te brengen. Met als gevolg dat politici en bestuurders, aangevuurd door de media – die claimt de publieke opinie te verwoorden –  verwijtend over elkaar heen buitelen. Dat er fors geld overblijft is ‘ongehoord’ en ‘ongekend’, zo stellen de criticasters.

De hardste schreeuwers nu riepen eerder ook om het hardst dat het anders en beter moet met het verkeer, het onderwijs, de veiligheid, de zorg enzovoort, enzovoort. De oplossing is altijd hetzelfde: meer geld en meer macht en wij lossen de problemen op! Het potverteren wordt beloond – zo niet geëist – en spaarzaamheid wordt afgestraft.

Dat klinkt opportunistisch, maar volgens mij is ‘meer geld’ niet de oplossing. Te lang is en te vaak wordt gezegd dat het wel een geldprobleem zou zijn als er een probleem is. Dus doe er een beetje geld bij – of bezuinig minder – en dan is het opgelost. Dat is niet waar! Wat je ziet is dat de noodzakelijke variatie – het maatwerk – juist daardoor teniet gedaan wordt.

Meer geld leidt – zo leert de geschiedenis – tot institutionalisering. Het doodt ook de creativiteit. Mensen gaan dan voor geld kunstjes vertonen. De motor van het doen en laten draait niet meer op eigen energie, maar moet steeds van buitenaf van brandstof worden voorzien. Betrokken organisaties en belangenbehartigers staat meer in de stand van ‘krijgen’ dan van ‘geven’ en worden daardoor afwachtend, reactief en ontplooien minder initiatief.

Volgens mij is in dat geen garantie voor goede zorg. Waar ik ook ga of kijk, steeds tref ik daardoor mensen aan in tot in details opgedeelde ketens van productie. Geharnast in geldverslindende protocollen en wat dies meer zij. Hulpverleners – en daarmee de mensen die aan hun zorg zijn toevertrouwd, worden behandeld als laboratoriumratten.

Het is daarom mijn overtuiging dat juist de weer opbloeiende eendimensionale focus op het geld binnen het sociaal domein  de grootste verliespost is. Wat daardoor verloren gaat is het vakmanschap van professionals en de waarde van het gewone leven. Met een veel te hoge economische, maatschappelijke, morele en menselijke prijs als gevolg. Juist dat kunnen en moeten wij ons niet willen veroorloven. Meer kwaliteit krijg je niet door mensen op de vingers te kijken en nog meer wetten, regels en bureaucratie over ze uit te storten. Of door opgepot geld over de balk te smijten ‘omdat het er toch voor is’.

Ik ben voor passende ondersteuning en zorg. Op het juiste moment en op de juiste maat. Daarom ook strijd ik voor minder standaardisatie van en meer individualisering bij het vormgeven aan ondersteuning en zorg van mensen. Dit leidt niet alleen kwalitatief tot betere oplossingen, maar is aantoonbaar significant goedkoper. En ja, ondersteuning en zorg zal daardoor over de hele linie wellicht ‘primitiever’ worden. Maar ook betekenisvoller. Kwaliteit van leven heeft namelijk veel meer te maken met de contacten die je hebt. Weten dat er mensen zijn die naar jou omzien. Die snappen hoe je leeft en wat je prettig vindt? Als je dat niet in het zorgsysteem betrekt,  lever je gewoon geen goede kwaliteit van zorg. Om die reden beweer ik – voorafgaande aan de decentralisaties, en nog steeds – dat een kostenreductie 15 – 40% binnen de zorg- en dienstverlening ‘een makkie is’. Mits met compassie uitgevoerd. Goede zorg draait namelijk niet alleen om geld. Zij kenmerkt zich door vakmanschap en compassie; de intrinsieke motivatie van mensen. Of zij nu hulp krijgen of hulp verlenen.

Geef mensen dus meer autonomie. Laat hen de beste vakman of vakvrouw. Waardeer de persoonlijke kwaliteiten, de motivatie en de spontane samenwerking van mensen in plaats van ze van bovenaf te sturen en te (her)organiseren. En durf te revenuen van die renderende relatie te incasseren.