De doelen van de decentralisaties binnen het sociaal domein vragen om lokaal maatwerk. In de praktijk komt het daar nog niet echt van. “Er is sprake van een ‘eenheidsworst’ in gemeentelijk beleid, mede omdat het gemeenten aan sturingsmogelijkheden ontbreekt.” Dat concludeert bestuurskundige Nils Nijdam na onderzoek (najaar 2020) naar gemeentelijke sturing op de gedecentraliseerde taken in het sociaal domein.
Verschillende factoren − rechterlijke uitspraken, financiële krapte, tijdsdruk en Haagse bemoeienis – dragen bij aan structuur bewarende ontwikkelingen. Oftewel: van een echte transformatie is binnen het sociaal domein nog te weinig sprake. Om dat te bereiken moeten gemeenten moeten meer ruimte krijgen om zelf te bepalen waar ze naar toe willen sturen. Ze moeten meer financiële armslag krijgen en meer regelruimte. Pas dan krijgen gemeenten de mogelijkheid om het verschil te kunnen maken en ook maatwerk te kunnen bieden aan hun inwoners. Daar draait het uiteindelijk bij de decentralisaties en bij gemeentelijke sturing om.
Transformeren binnen het sociaal domein vraagt en is een continu samenspel van verbeteren, veranderen en vernieuwen. Op verschillende plekken en niveaus puzzelen met en aan vraagstukken van vandaag en kansen van morgen. Die je bovendien niet los kunt zien van elkaar. Het wordt al snel een complex geheel dat moeilijk bestuurbaar blijkt te zijn. Zeker, omdat wij – van beleidsmaker tot hulpverlener – sociale problemen graag in hokjes als ‘armoede’ of ‘dakloosheid’ plaatsen. Maar wie is daar eigenlijk mee geholpen?
Problemen, zo leerde ik in de loop der tijd, zijn eerst en vooral complex door de systemen waarbinnen de problemen een antwoord moeten krijgen. En als je niet uitkijkt, verdwaal je in goedbedoelde wet- en regelgeving en lekt alle energie weg, mis je de noodzakelijke slagvaardigheid en zijn de uiteindelijke resultaten eerder symptoombestrijding dan een structureel en helpend antwoord.
Succesvol zijn binnen het sociaal domein is voor mening professional heel ingewikkeld en vraagt hard werken. Het succes staat of valt met het toepassen van sleutels voor succesvol transformeren. En dan nog geldt, als je de sleutel tot succes hebt gevonden, moet je daarmee het juiste slot nog vinden!
Succes. Het is een ambitie met verschillende kanten en veel vragen. Het is iets wat iedereen zoekt, maar wat vaak zo onbereikbaar aanvoelt. Hobbels, obstakels en struikelstenen maken het lastig om de koers richting de gestelde doelen vast te houden.
Nieuwe ervaringen, werkwijzen en inzichten kunnen allemaal bijdragen aan een passend antwoord, maar je kunt ze alleen ontdekken als je hiervoor openstaat. Dus ik daag je uit, ga nieuwe dingen proberen, wees nieuwsgierig en oordeel pas als je echt geprobeerd hebt te doen wat jij wilde doen. Oordeel niet vooraf, want het vormt je eigen plafond.
De kwaliteit van iedere transformatie staat of valt met inzicht, begrip en draagvlak voor wat er aan de hand is. Snelheid aan het begin zorgt vaak voor onduidelijkheid, verwarring en onbegrip verderop. Als je even durft te vertragen, niet toegeeft aan de drang van het doen, ga je dingen zien die je anders zou missen. Je voorkomt daarmee impulsieve reflexen en kunt vanuit inzicht en begrip beslissen en handelen. Door te vertragen, kunnen we versnellen.
Verbindt het hoofd met het hart. Met de rationele, strategische redenen als noodzaak om binnen het sociaal domein te transformeren is niks mis, Maar de sleutel tot succes ligt erin de mensen emotioneel te raken en te overtuigen. Mensen komen pas in beweging als zij vanuit verstand ook in hun hart geraakt worden. Zeker als ze het gevoel krijgen dat wat van hen gevraagd wordt ook echt van toevoegende betekenis is en werkt. Systemen helpen niet. Dat doen mensen.
De echte opgave bij de transformatie binnen het sociaal domein is het vinden van de sleutel die ons – jou en mij – weer ‘wij, de overheid’ maken. Als wij maatschappelijke problemen willen oplossen of de dienstverlening willen verbeteren, dan is dat geen zaak van één overheidsorganisatie of één professional. Dat vraagt om een samenwerking tussen meerdere organisaties en tussen inwoners, ondernemers en professionals. is een samenspel van verschillende partijen. Elk van deze partijen heeft een stuk van de puzzel in handen en de uitdaging is om de juiste samenstelling te vinden.
Succesvolle transformatie vraagt om samenwerking. De maatschappelijke opgave van vandaag kan geen mens, geen organisatie, geen overheid en geen land in zijn eentje oplossen. Het aanpakken en oplossen ervan vraagt – afgestemd op het vraagstuk – (netwerk)samenwerking. Samenwerking echter is zo eenvoudig nog niet. Samenwerking moet je leren. Het vraagt dat je iets snapt van de complexiteit van samenwerking. Dat je in staat bent de wisselwerking tussen mensen, organisaties, opgaven en belangen te versterken. En dat in een tijd dat de roep om autonomie luider klinkt dan ooit.
Het lastige gesprek over samenwerking kunnen wij dus niet buiten de deur houden. Het is een van de sleutels tot succes. Het slot waarop deze sleutel past is geen toverwoord, maar een werkwoord. Succesvolle samenwerking is het resultaat van het gezamenlijk exploreren van elkaars opgaven en uitdagingen. Niet door ze weg te praten, maar door ze te erkennen en door onderhandeling te komen tot het best mogelijke antwoord op de opgave. Dit is alleen te bereiken door samen te spreken – en zo nodig ruzie te maken – over ieders eigen moeten, willen en kunnen en zo tot een billijke ruil te komen.
Herken jij deze sleutels in jouw huidige situatie? Wil jij op zoek naar de bijpassende sloten? Laten wij dan in gesprek komen. Want de juiste sloten voor de sleutels vinden vraagt om dialoog en gerichte toepassing. De dialoog helpt ons als kritische gids voor verbetering, verandering of vernieuwing.
- De auteur, Peter Paul J. Doodkorte, senior-adviseur bij Vondel & Nassau, een landelijk werkend adviesbureau voor sociaal domein en overheden, ondersteunt als regioadviseur namens het Ketenbureau i-Sociaal Domein, het programma Inkoop & aanbesteden Sociaal Domein en het Ondersteuningsteam Zorg voor de Jeugd, gemeenten en zorgaanbieders in de regio Zuid-Holland bij het professioneel opdrachtgever- en opdrachtnemerschap in het sociaal domein.
- Het Regioteam opdrachtgever- en opdrachtnemerschap Wmo & Jeugdwet is een samenwerking van:
- Meer van zijn blogs en ideeën zijn te vinden op Verruim de horizon, De kracht van het alledaagse en Inspirituals
