Er is meer samenhang nodig in de zorg, maar het overhoophalen van het systeem van zorgwetten of de organisatie van de uitvoering ervan levert daaraan slechts marginaal een bijdrage. Een bijdrage van betekenis kan geleverd worden door de organisatie van meerstemmigheid. Dat vraagt om het bijeenbrengen van rollen, culturen en verwachtingen. Vanuit het perspectief van meerstemmigheid is er binnen het vormgeven van welzijn en zorg nog veel winst te halen.
Meerstemmigheid valt onder alle processen en methodieken die leiden tot gelaagdheid en meerdere perspectieven (multi-perspectiviteit) bij de ondersteuning en zorg rondom inwoners en wordt bij voorkeur uitgevoerd in samenwerking met het netwerk of de community.
Meerstemmigheid is dus ook wie ik als professional werkend met en voor mensen wil nastreven. Omdat elke situatie meerdere identiteiten en affiniteiten kent. Om die reden streef ik ernaar om mij in de dagelijkse uitvoering van mijn werk te omringen met mensen met verschillende achtergronden en perspectieven op de wereld en het leven. Naarmate ik ouder word ga ik meer en meer inzien hoe belangrijk het is om als professional kennis te nemen van andermans verhalen, perspectieven en ideeën. Het verruimt je blik op de wereld om je heen en de concrete uitdagingen waarvoor inwoners – en dus ook ik – te maken krijgt. Het maakt ook de kans blinde vlekken kleiner. Als professional vind ik het daarom belangrijk om deze visie te implementeren in mijn werkzaamheden.
Groots was ik dan ook op mijn collega’s die recentelijk een kennisatelier organiseerden rond het ziektebeeld ALS. Amyotrofische Laterale Sclerose (ALS) is een ziekte van de zenuwcellen die de spieren aansturen. Deze neuromusculaire (zenuw-/spier-) aandoening leidt tot het onvoldoende functioneren van de spieren.
Mijn collega’s organiseerden een bijeenkomst waarin de verschillende actoren en perspectieven mooi en in balans aan de orde kwamen. Daarvoor werden professionele deskundigen, maar ook collega’s uit de wijk (ergotherapeuten, wijkverpleegkundigen en huisartsen) en ervaringsdeskundigen uitgenodigd. Het resultaat was een wederzijdse bestuiving. Met de erkenning dat het vinden van passende antwoorden in elke situatie weer maatwerk vraagt. Met aandacht en respect voor de verschillende perspectieven. Het is telkens weer een dankbare vindtocht doorheen visies, mogelijkheden en belemmeringen. Met de resultaten hebben wij samen geen blauwdruk voor de oplossing gevonden. Veel belangrijker en rijker echter was de echte oogst: een kijkje in elkaars wereld, perspectieven, opvattingen en verwachtingen. Met de mens daarin als basis. Het basisprincipe daarbij is dat alle stemmen gelijkwaardig zijn, of althans een volwaardige rol hebben. Antwoorden, gecomponeerd op basis van meerstemmigheid, verhogen het begrip en draagvlak. Over en weer. En, zij verhogen de vreugde waarmee alle betrokkenen hun werk kunnen en mogen doen.
Tijdens het kennisatelier maakten wij gebruik van de persoonlijke verhalen van inwoners (de ervaringsdeskundigen) en hulpverleners. Deze werkwijze resulteerde in prachtige dialogen, waarin verhalen over hun leven, loopbaan en het dagelijks werk werden gedeeld. De betekenis van die diversiteit bracht harmonie, veranderlijkheid en dialoog.
De door overheden financiers, professionals en inwoners zo gewenste omslag (transformatie) binnen het sociaal domein is – zo stel ik opnieuw vast – gebat bij meer meerstemmigheid. Dat kunnen wij realiseren door als team samen te werken in een sfeer van openheid, vertrouwen en positiviteit. Professionals en inwoners – of inwoners en professionals – hebben elkaar nodig om geduldig en gemotiveerd te blijven. Professionals hebben regelmatig het gevoel tekort te schieten. Niet in de laatste plaats omdat het hun streven is oplossingen te realiseren. De ervaringsdeskundigen willen – als het even kan – natuurlijk een passend antwoord op hun uitdaging. Tegelijkertijd weten zij als geen ander dat een (systeem)oplossing niet bij voorbaat het passende antwoord is. Dat je soms ook moet accepteren dat het is, zoals het is. Of dat je geduld moet hebben. Deze conclusie was ook voor de deelnemers aan het kennisatelier zo niet een eyeopener voor, dan toch een bevestiging bij hun doen en laten. Daar hoort, ook voor ons als professionals, vallen en opstaan bij. Accepteren dus, dat het toewerken naar passende antwoorden voor situaties een proces van veranderlijkheid kan zijn. Simpelweg, omdat je morgen meer kunt weten dan vandaag, hetgeen een wending kan geven aan de tot dan toe gedachte werkrichting.
Dit laatste vraagt ook de bereidheid van professionals om hun eigen twijfels of onzekerheden te delen en op tafel te leggen bij de mensen met en voor wie zij werken. Niet, om je erachter te verschuilen, maar om de mensen om wie het draait op basis van gelijkwaardigheid in staat te stellen hun eigen bijdrage te leveren en keuzes gezamenlijk te maken. Door te luisteren naar de verschillende innerlijke stemmen en drijfveren kunnen wij samen één verhaal vertellen.
Meerstemmigheid draait om het organiseren en bespreekbaar maken van het verschil. Het toewerken naar een gezamenlijke door middel van de uitwerking van ‘de praktijk van verschil’. In kennis, ervaring en instrumenten. Een ondersteuningsplan komt in dialoog tot stand en legt verbindingen tussen theorie en praktijk, net zo goed als tussen systeem en individu. In de dialoog ontstaat – door een opeenvolgende beschrijving van gebeurtenissen en perspectieven en hun onderlinge verhouding – een ‘autobiografie’ voor de inwoner, op basis waarvan deze zelf zijn toekomstscenario kan uitstippelen. Dit is een krachtig middel om een bepaalde werkelijkheid te reconstrueren of om een nieuwe werkelijkheid te construeren.
Het naar elkaar luisteren en aan elkaar vertellen van het eigen verhaal resulteert in meerstemmige performance, waarin alle betrokkenen een actieve en creatieve rol hebben en samen een nieuwe werkelijkheid creëren.
- De auteur, Peter Paul J. Doodkorte, is als senior-adviseur verbonden aan Vondel & Nassau, een landelijk werkend adviesbureau voor sociaal domein en overheden
- Meer blogs en ideeën zijn te vinden op Verruim de horizon, De kracht van het alledaagse en Inspirituals
