• Laat ons onze oren | 

Een luisterend oor associëren we meestal met iemand aanhoren voor wat hij/zij te melden heeft, er voor iemand zijn als deze zijn/haar verhaal kwijt moet etc. Desondanks is “een luisterend oor” heel moeilijk. De mens is een prater en eigenlijk minder een luisteraar. En toch, een echt luisterend oor vertelt heel veel.

Een luisterend oor vinden is niet altijd even gemakkelijk. Daar kunnen meerdere redenen voor zijn, bijvoorbeeld angst, eenzaamheid, verdriet. Het niet kunnen vertellen van datgene dat je bezig houdt kan je benauwen; je de adem benemen. Door te vertellen lucht je je hart. Daarbij kan het helpen om het eens aan een onbekende te vertellen.

Die betekenis van ‘het willen luisteren’ drong deze week opnieuw tot mij door toen ik – tijdens de vierde landelijke conferentie over wijkteams (16 februari 2016, ‘t Spant te Bussum) – enkele enthousiaste medewerkers van Sensoor mocht spreken.
Luisteren is voor mensen in het algemeen – en voor mensen die mensen willen ondersteunen in het bijzonder – essentieel. De waarde en betekenis daarvan wordt desondanks vaak onderschat. In feite zeg je indirect dat je geïnteresseerd bent in de persoon. Dat heeft betekenis.

Luisteren is dus meer dan horen. Actief luisteren is de ander “ruimte” geven en begrijpen willen. Het is het tot je door laten dringen van dat wat iemand zegt. De manier waarop – met toon en nuancering van bepaalde woorden of zinnen – vertelt meer dan je op het eerste gehoor wellicht denkt. De stilte van een luisterend oor breekt open wat (te) vaak verborgen blijft.

Het doel van Sensoor is dat mensen die een problematische situatie ervaren anoniem hun verhaal kunnen vertellen en een eerste vorm van ondersteuning krijgen. Juist door hen een luisterend oor te geven. Dat gebeurt via telefoon, chat en e-mail. De organisatie heeft al meer dan vijftig jaar een onmisbare plek in de Nederlandse samenleving. Hoewel onderzoek aantoont dat Sensoor in een belangrijke behoefte voorziet, is de continuïteit van dit aanbod op landelijke schaal voor de toekomst nog een dingetje.

Sedert 1 januari 2015 zijn gemeenten, op grond van de Wmo 2015, verantwoordelijk voor ‘anonieme hulp op afstand’. Sensoor vervult deze taak namens gemeenten op basis van een landelijke overeenkomst met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, de VNG. Sensoor heeft een tweejarig contract met 2 x 1 jaar verlengingsmogelijkheid met de VNG. Of dat in de toekomst zo blijft, is – zo begreep ik – op dit moment dus nog de vraag.

Ik ben gekend als een fan van de decentralisatie naar gemeenten van taken en bevoegdheden binnen het sociaal domein. Dat biedt meer ruimte voor lokaal maatwerk. Desondanks vind ik het een slecht idee om een voorziening als Sensoor niet langer landelijk te borgen. Goed luisteren is namelijk niet alleen krachtig, maar ook erg moeilijk. Luisterende aandacht helpt om de scheiding van ik en wereld te overwinnen en brengt ons in bewust en intens contact met het leven’.

Een goed luisteraar is erbij. Denkt niet aan wat hij of zij wil zeggen. Je wilt de ander en zijn of haar boodschap horen. Een goed luisteraar inspireert. Het oor is de weg naar het hart. Op weg naar de wijsheid is stilte de eerste halte. De tweede halte is luisteren; de derde onthouden en de vierde is het gesprek. Mensen die zo veel en onbevangen luisteren, hebben ook het meest te vertellen. De Belg Geert De Kockere omschrijft dat heel fraai: “Een luisterend oor hoort in zijn eentje alles. Ook wat er niet wordt gezegd. Ja, dat vooral. En af en toe knikt het. Soms even maar, een lelletje. Maar even is vaak al genoeg.”

In onze drift om mensen te willen helpen, te doen ook, luisteren wij (te vaak) maar met een half oor. Vinden wij andere dingen belangrijker dan wat iemand vertelt of wat men vindt dat wij moeten horen. Zo horen wij niet zelden maar half wat er gezegd wordt of zijn wij veel meer bezig met dat andere. Het beeld ontstaat dan dat wat de andere vertelt het ene oor in en het andere uit gaat. Alsof wij onze oren voor iemand sluiten. Geen oren hebben naar hun verhaal, idee of uitdaging.

Samenvattend
De natuur heeft ons twee oren gegeven en slechts één tong. Opdat we meer luisteren dan praten. Een goed gesprek heeft met hart te maken. Goed luisteren is warm luisteren. Er is geen groter compliment dan het tonen van belangstelling voor de ander. Het vraagt oprechtheid en empathisch begrip. Het is prettig als de ander in je huid kruipt en zodoende weet wat jou beweegt. Het vraagt positieve waardering; en gelijkheid. En juist dat, dat hebben de mensen van Sensoor tussen de oren. Het vermogen om naar bijna alles te luisteren zonder de kalmte die het zelfvertrouwen schaadt te verliezen. Wie ons dat oor verliezen laat, veroorzaakt in de eigen kracht van mensen een geleidingsverlies met – voor het vervolg – licht, matige of ernstige schade. Juist daarom hoop ik dat deze oproep niet aan dovemans oren gericht is: laat ons onze oren houden. De stilte daarvan breekt open wat vaak zo lang gesloten is. Oren horen wat angst verbergt. Als de ander luisteren wil geeft hun stille aanwezigheid alom aan eigen kracht de ruimte die het nodig heeft.