• Men begaat vaker verraad uit zwakte dan met de bepaalde bedoeling om te verraden. | 

“Louise, je bent vijf jaar oud en in de klas maak je ruzie, kabaal en dingen stuk. De meester noemt je ‘onhandelbaar’ en daarom hebben wij besloten jou te schorsen. Binnenkort moet je van school veranderen.” Als Louise had kunnen lezen, had zij een brief met soortgelijke strekking gekregen van haar school gekregen. Nu kregen haar ouders dit bericht.  Ik hoorde van deze casus tijdens een overleg dat ik deze week voerde met een van mijn opdrachtgevers. Wij spraken over het sociaal team in zijn gemeente. Ik was verbijsterd, geschokt en verontwaardigd.

Louise was onhandelbaar; volgens haar leerkracht. Die had daarover ook aan de bel getrokken. Bij zijn directeur en bij de schoolmaatschappelijk werker. Laatstgenoemde had de casus ingebracht binnen het sociaal team. De leerkracht wist niet meer wat te doen, terwijl er wel naar hem wordt gekeken om het extreem gedrag van Louise op te lossen.

Louise hoefde van de betrokken leerkracht niet perse van school, zo bleek uit de nadere analyse. Mits er ondersteuning kwam voor hem en Louise. Noodzakelijke ondersteuning; vond de schoolmaatschappelijk werkende. Vond ook het sociaal team. Maar hoe dat vorm te geven? Niemand wist het antwoord. Met de schorsing van Louise als resultaat. Het valt niet mee creatief te zijn, zo blijkt…

Op weg naar mijn volgende afspraak blijft de casus door mijn hoofd dwalen.

Van de invoering van passend onderwijs en de decentralisaties binnen het sociaal domein wordt vaak gezegd dat ze om reden van bezuinigingen plaats hebben. Maar dat is beslist niet zo, weet ik. Met de decentralisaties willen we datgene wat dichtbij de mensen staat – de woonomgeving, kinderen, zorg – weer met een menselijke maat organiseren, vanuit structuren waarin je mensen het eigenaarschap teruggeeft.

Juist aan eigenaarschap ontbreekt het in de casus van Louise, meen en vrees ik. Want voor mij – vader en opa – is het onbestaanbaar dat een kind van vijf (!) geschorst moet worden, omdat niemand een oplossing weet. Of de verantwoordelijkheid voor die oplossing neemt.

Voor mijzelf hanteer ik daarbij altijd als referentiekader:  “Wat zou jij doen, als het jouw kind (partner, vader , moeder) is…” Er moet toch iemand zijn die Louise als ‘van mij’ of ‘van ons’ weet en beschouwd? Het gevoel van eigenaarschap heeft. Iemand die zich niet alleen functioneel verantwoordelijk voelt, maar gewoon als mens de verantwoordelijk neemt om ervoor zorg te dragen dat Louise die ondersteuning krijgt die nodig is.

Zeker, er wordt veel van de professionals – onderwijsgevenden en hulpverleners – gevraagd: handvatten die zij zelf soms nog volop zoeken. Bovendien neemt de vraag om hulp toe. Het gedrag van sommige kinderen wordt duidelijk als een probleem ervaren. En ik weet ook dat de gemiddelde professional graag de helpende hand wil reiken. Ze raken echter niet zelden ondergesneeuwd door de realiteit. Dat leidt tot frustratie. Ook dat begrijp ik. Maar wanneer dat leidt tot vervreemding van onze kernopdracht – er zijn, voor de ander – dan plegen wij professioneel verraad. Gelukkig niet met de bedoeling om te verraden, maar uit zwakte.

Vervreemding en onteigening. Dat heeft alles te maken met een bestuurscultuur waarin financiën en controle belangrijker worden gevonden dan sturen op kwaliteit van leven en goede zorg. Daarbovenop zijn er nog allerlei externe prikkels die vervreemding in de hand werken. Zoals de wijze van bekostiging.

Eigenaarschap, het tegenovergestelde van vervreemding, kan op allerlei manieren worden ingevuld, gestimuleerd en ondersteund, maar opdringen kun je het niet. Je kunt iemand wel verantwoordelijkheid laten nemen, maar het opleggen zal nooit eenzelfde gevoel geven. Eigenaarschap gaat om een gevoel. Het gaat over ‘mijn beroep’, die activiteiten of professionele rol die ik op mijn unieke manier vervul en kleur geef. Zorg, verantwoordelijkheid en respect zijn daarbij kernwaarden. Oog en oor hebben voor de behoeften van de ander.

Verantwoordelijkheid nemen betekent: staan voor en aanspreekbaar zijn op je handelen en de consequenties die uit het handelen voortvloeien. Iemand met eigenaarschap gaat verder dan zijn formele taak. Verschuilt zich niet achter wetten en regeltjes; of achter anderen. Hij of zij neemt initiatief, kaart knelpunten aan werkt naar oplossingen toe. Zo een professional gaat verder waar anderen ophouden en zoekt de juiste kanalen wanneer hij zelf onvoldoende bevoegdheden heeft om de uitdaging te klaren. Van loslaten wil zo’n professional niet weten.

Louise was onhandelbaar; volgens de leerkracht en zijn school. Hun ‘roep’ om een schorsing was een noodkreet. Een roep om hulp. Dat die roep niet beantwoord kon worden mag ons en onze kinderen zorgen baren. Was er dan niemand te vinden die met Louise mee naar school kon? Om haar te ondersteunen en de leerkracht te ontlasten?

Tegen Louise zou ik willen zeggen dat het mij spijt. Als volwassene. Want met haar woede en frustratie probeert zij ons iets te zeggen. Wat wij (nog) niet begrijpen. We zien hoe ze ruzie zoekt, grenzen aftast, doof blijft voor goede raad. We zien dat daaronder iets zit dat gebroken is en dat wacht om verzorgd te worden. En ook mijn persoonlijke mijmeringen geven daarop geen antwoord. Dat spijt en irriteert mij.