• Het gelijk is nooit hetzelfde

Door Peter Paul J. Doodkorte

“Wat je ziet, is wat je krijgt.” Hoe zie jij jezelf? Als een mens van succes? Of een mens van pech? En, hoe zie jij de  ander; de mensen om je heen? Welke ‘bril’ je opzet, bepaalt wat je ziet.

Deze week leerde ik Leo kennen. Leo verzorgde tijdens een middagsymposium over dagbesteding een dijk van een presentatie. Vertelde over zijn project aan een zaal vol professionele hulpverleners en bestuurders van welzijn- en zorgorganisaties. En toch…

Ik betrapte mijzelf erop dat ik aangenaam verrast was door het optreden van Leo. Om vervolgens van schrik over die constatering te gaan blozen. Ik realiseerde mij dat ik verkeerd gekeken had. Om daar direct conclusies aan te verbinden.

Leo heeft, als gevolg van een auto-immuun ziekte, andere motorische mogelijkheden dan u of ik. Ook zijn gezichtsvermogen is anders. Leo is door dit alles rolstoelafhankelijk. Leo is ook, tot enkele jaren terug, een gewaardeerd medewerker van een telecombedrijf. Hij leidde de afdeling ontwikkeling en kwaliteit. Tegenwoordig is Leo als bestuurslid en vrijwilliger betrokken bij een huiskamerproject. Daar kunnen mensen langskomen die behoefte hebben aan een praatje, afleiding, een spelletje of het leuk vinden om te koken. Het is ook voor mensen die een hulpvraag hebben. Het gaat erom nieuwe contacten te leggen en zodoende het sociale netwerk te vergroten.

Hij is geen zielige man in een rolstoel. Hij is een man die zijn mogelijkheden optimaal benut om zelfstandig te handelen. En ja, soms met hulp van anderen. Net zoals dat voor mijzelf geldt.

De spiegel die Leo mij voorhield kwam mij later in die week goed van pas.

Ik nam deel aan een discussie over de kanteling binnen het sociaal domein.  De Kanteling gaat over het anders inrichten van de Wmo-dienstverlening binnen gemeente. Meer nog echter gaat het over  een nieuw samenspel van mensen. Onderling, maar ook in het verkeer tussen mensen die als cliënt of patiënt partner zijn van professionele hulpverleners.

De kanteling gaat ervan uit dat wij – professionals – samen met de mensen die het betreft niet het accent leggen op onmogelijkheden, maar zoeken naar mogelijkheden. Samen kijken wat nodig is om die mogelijkheden beter uit te nutten. Soms door belemmeringen te verminderen of, waar mogelijk, weg te nemen.

Een prachtige manier van kijken. Tegelijkertijd is de dagelijkse praktijk weerbarstig.  Te vaak – zo leerde mij ook deze discussie – zien wij onze cliënten of patiënten als de beperking of de ziekte die hij of zij heeft. Vergeten wij dat hij of zij veel meer is dan zijn belemmering of ziekte. Dus modelleren wij de vraag naar onze producten en mogelijkheden. In plaats van andersom.

Ieder mensen is een uniek mens, met mogelijkheden. Die mogelijkheden verschillen van mens tot mens. Dat wat die mogelijkheden beperkt of in de weg zit vraagt een unieke benadering. Die wetenschap geeft ook nadere kleuring en diepte aan het gelijkheidsbeginsel van de Griekse filosoof Aristoteles. Hij stelt: “gelijke gevallen behandel je gelijk en ongelijke gevallen ongelijk naar de mate van hun ongelijkheid”.

Iedereen heeft een gelijk recht op maatwerk, waarbij de ongelijke gevallen worden behandeld naar de mate van hun ongelijkheid. In de uitvoering moet dat leiden tot het aanpassen en toespitsen van voorzieningen op de behoefte van elke individuele persoon.

Dat maatwerk vraagt een andere manier van kijken. Natuurlijk, de belemmering, beperking of de een aandoening van mensen vormen een belangrijk aspect van de (medische) zorg. Maar er zijn meerdere aspecten die wij in ogenschouw moeten nemen. Zo kijken helpt ons meer te zien.

De manier van kijken bepaalt wat je ziet. Zie (denk en handel) niet alleen in termen van beperkingen en onmogelijkheden. Dat leidt tot blikvernauwing waarbij het antwoord er steeds minder toe doet en de ‘kwaliteit’ wordt afgemeten aan het hebben voldaan aan procedures, protocollen en prestatie-indicatoren. Maatwerk, écht aansluiten bij de mogelijkheden van mensen – of het nu een gewoner inwoner, een cliënt of patiënt is – vraagt een passend antwoord. Een antwoord dat rekening houdt ook met de eigen waarde en mogelijkheden van mensen.

En weet u,  dat is niet zoveel anders dan hoe wij willen dat er met onszelf wordt omgegaan. Nee toch?!