Het thema van de Week van de Psychiatrie 2019 is Zichtbaar? Want psychische problemen zijn in principe onzichtbaar. En vaak houden wij ze geheim. Het is vaak een enorme stap om dat stukje van onszelf te laten zien. Omdat wij ons ervoor schamen. Terwijl iedereen in zijn leven wel eens voor dergelijke vragen komt te staan.

Sociale teams in gemeenten voeren de Wet maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) en de Jeugdwet uit. Zo zijn de gemeente verantwoordelijk voor alle ggz-zorg aan jeugdigen tot 18 jaar en voor integrale ondersteuning aan kwetsbare inwoners. Het idee daarachter is dat de gemeente dicht bij de burger staat en zijn sociale en maatschappelijke omgeving het beste kent.

Bovenstaande oproep in de lokale krant van Bunnik viel Bram (vanwege de privacyregels een alias voor de echte briefschrijver) op. “Omdat het diverse aanknopingspunten heeft met mijn situatie. Ik ben geboren met een vorm van autisme. Dit maakt – naast talloze andere factoren in mijn omgeving – dat ik ben wie ik ben.” Zo schrijft Bram.

“Een van die andere factoren is” – zo schrijft Bram – “een ‘verborgen stoornis’ bij mijn overleden moeder. Een eufemisme voor psychopaat. Een onderwerp dat eigenlijk niet bespreekbaar is, maar er wel is!  Over autisme kan ik simpelweg een gesprek beginnen, over psychopathie niet. Ik ontmoet al gauw ongeloof. Niet alleen bij familie, maar ook bij mensen die er beroepsmatig mee te maken hebben.”

“De gevolgen zijn er feitelijk vanaf mijn prilste jeugd. Mijn autisme kreeg de schuld van mijn achterblijven in ontwikkeling. Toch dekte dat bij lange na niet de lading daarvan. Ik zag dat leeftijdgenoten zich gemakkelijk ontwikkelden, terwijl ik vastliep op wat voor hen een peulenschil was. Zelf kreeg en krijg ik gemakkelijk de schuld van de situatie. Ik heb nou eenmaal een handicap.”

“In mijn puberteit bemerkte ik dat mijn moeder in feite twee gezichten had. Een masker droeg dus. Waar de meeste mensen niet doorheen prikten. Mijn problemen thuis namen snel toe, omdat ik er wel doorheen prikte. Op mijn weg naar zelfstandigheid en volwassen worden ondervond ik vooral tegenwerking op grond van mijn anders zijn. Waarmee overigens geen rekening werd of wordt gehouden. Dat maakt voor mij dat het verhaal niet klopt. Zien anderen mij als gehandicapt? Dan moeten ze daarmee rekening houden. Zien ze mij niet als zodanig, dan moeten ze mij dezelfde kansen bieden als mensen zonder handicap.”

“Gelijke kansen heb ik zeker niet gehad en ik moet mij zaken ontzeggen die voor anderen de normaalste zaak van de wereld zijn. Zoals het aangaan van een relatie. Ik ga nu richting 60 jaar en ik laat het verder maar zo. Het leidt vooral tot vermoeiende gesprekken over mijn familie. Waarin ik mij anders moet opstellen om het contact goed te krijgen.”

“Eigenlijk gaat mijn familie ervan uit dat mijn autisme met therapie te verhelpen is. Het gaat dan vanzelf over, is de houding. Houd ik er zelf geen rekening mee, dan gaat het mis op een manier dat ik het zelf later pas in de gaten krijg. Daar word ik vervolgens weer op afgerekend, ook door familie. Voor het overige heb ik mijn dagelijks werk, mijn vrienden en mijn hobby’s. Ik mij wel….

Bram sluit af met een hartenkreet: “Ik wil eigenlijk vooral zeggen dat de mogelijkheid om het onzichtbare zichtbaar te maken er in het dagelijkse leven vaak niet is. Dat is de reden van mijn reactie: ik wil vragen om opmerkzaamheid op deze problematiek.”  

Sociale teams in de gemeenten zien vaker mensen als Bram. Steeds valt op dat het mensen helpt om over het onzichtbare te praten. Dat kan. Door met elkaar in gesprek te gaan. Als buren, vrienden of collega’s. Of, als dat prettiger is of veiliger voelt, met professionals. Als wij zo elkaar helpen het onzichtbare zichtbaar te maken, leidt dat tot meer begrip en verbinding. En dus kan Bram erop rekenen dat wij met hem in gesprek gaan. Gewoon, omdat zijn verhaal ertoe doet. Het helpt anderen (en onszelf!) het taboe op psychische gezondheid te doorbreken. Ieder verhaal doet er toe. Zoals ieder mens ertoe doet. Alleen al daarom ben ik blij met de reactie van Bram. Hij en zijn verhaal (ver-)telt ons! Hij laat ons zien dat het zichtbare vaak het gevolg is. De oorzaken heersen (te) vaak onzichtbaar.

• De auteur, Peter Paul J. Doodkorte, is als senior-adviseur verbonden aan Vondel & Nassau, een landelijk werkend adviesbureau voor sociaal domein en overheden

• Meer blogs en ideeën zijn te vinden op Verruim de horizon, De kracht van het alledaagse en Inspirituals