De Eerste Kamer heeft ingestemd met het wetsvoorstel van minister De Jonge van Volksgezondheid waardoor standaard berichtenverkeer en financiële verantwoording tussen gemeenten en zorgaanbieders afgedwongen kan worden. Maar ondanks deze stap blijft er pijn en helpt het ons niet echt. Het is als gouden verf op een verrot systeem.
De nieuwe wet verplicht gemeenten informatiestandaarden van het programma I-Sociaal Domein te gebruiken voor zorg uit de Wmo of Jeugdwet. Hierin hebben gemeenten en zorgaanbieders contracten, berichtenverkeer en de financiële verantwoording zoals facturatie en declaratie, gestandaardiseerd. Een aanbieder van jeugdhulp of Wmo-zorg die voor meerdere gemeenten werkt heeft hierdoor nog maar één verantwoordingsmanier nodig.
De nieuwe wet ontregelt de zorg. Zeker zal het zorgen voor minder papier. Maar de dans om het geld zal er niet minder om worden. En de zorg daardoor niet beter. Als de minister van VWS echt ballen had, had hij de sector meteen ook verlost van het verderfelijke aanbestedingscircus. Het pennywise maar pound-foolish marktdenken zorgt levert slecht bureaucratisch gedrocht en juridisch steekspel op. De kantelingsdroom binnen het sociaal domein heeft zo geleid tot een heuse industrie. Met desastreuze gevolgen voor de kwaliteit en continuïteit van zorg. Als wethouder in Rotterdam deelde hij die kritiek. Als minister zwijgt hij daarover.
Ikzelf ben een ‘believer’. Ik geloof in de intenties, beloftes en mogelijkheden van de kanteling. Ik steek er dagelijks, en met veel plezier, al mijn energie in. Maar doordat de overheid onvoldoende zorgt voor een gelijk speelveld is er meer tegenspraak en tegenkracht dan samenspel. Gewoon, omdat essentiële ingrediënten niet geleverd worden.
De informatiestandaarden zijn een mooie, maar kleine eerste stap. Ik zou de minister willen vragen ook de onderhandelingen over redelijke kostprijzen voor diensten en producten binnen de jeugdzorg en Wmo te centraliseren. Waarom zo moeilijk doen als het samen kan.
Wie nu denkt dat ik van mijn geloof gevallen ben: ik pleit niet voor standaardisatie van de dienstverlening. Integendeel. Die is naar mijn mening veel te ver doorgeslagen. Maatwerk trekt zich namelijk niks aan van producten en prijzen. Maatwerk gaat over tegemoet komen aan individuele wensen en mogelijkheden van mensen. Gepersonaliseerde ondersteuning en maatwerk stelt de mensen om wie het gaat en hun leefsituatie centraal. Rondom hen organiseren wij ons werk flexibel en zetten wij medewerkers als vakmensen in. Juist centrale afspraken en standaardisatie van de tarieven zal daaraan naar mijn mening bijdragen.
Als het geld duidelijk en geregeld is, kan en zal het bij het gesprek op decentraal niveau niet meer over de prijs gaan, maar over de beste en meest effectieve organisatie en slimme uitvoering van ondersteuning en zorg voor inwoners. Gesprekken gaan dan weer over kwaliteit, presentie en betekenis voor de mensen. Over wie – voor hetzelfde geld – betere en passender ondersteuning kan bieden kan! Dat zijn pas echte pikkels voor passende zorg En ja, ze dragen ook bij aan het ontregelen van de bureaucratie.
Wat mij betreft is standaardisatie dus een belangrijke voorwaarde voor het bereiken van de eigenlijke opgave. De overheid als terreinknecht moet met standaardisatie van de spelregels ontwerpprincipes uitdragen op basis waarvan de spelers – gemeenten, aanbieders en inwoners – elkaar kunnen uitdagen de kanteling vanuit inhoud kwalitatief en overtuigend in te vullen door samen te innoveren. De huidige aanbestedingspraktijken lenen zich hier niet voor. Juist daarom moeten wij de daaraan verbonden rolverdeling tussen de opdracht gevende overheid en de opdracht nemende aanbieder loslaten en vervangen door een gecontroleerde en transparante set van standaard spelregels.
- De auteur, Peter Paul J. Doodkorte, is als senior-adviseur verbonden aan Vondel & Nassau, een landelijk werkend adviesbureau voor sociaal domein en overheden
- Meer blogs en ideeën zijn te vinden op Verruim de horizon, De kracht van het alledaagse en Inspirituals
