• Niet omdat het moet, maar omdat het kan | 

Vader en zoon lopen in het bos. Plotseling struikelt de jongen en omdat hij pijn voelt roept hij: “Ahhhh”. Verrast hoort hij een stem vanuit de bergen die “Ahhhh” roept. Vol nieuwsgierigheid roept hij: “Wie ben jij?” en hij krijgt als antwoord: “Wie ben jij?”. Hij wordt kwaad en roept: “Je bent een lafaard” waarop de stem antwoordt: “Je bent een lafaard”.

Vragend kijkt de jongen zijn vader aan. De man zegt: “Zoon, let op” en roept: “Ik bewonder jou”. De stem antwoordt: “Ik bewonder jou”. Vader: “Jij bent prachtig” en de stem: “Jij bent prachtig”. De jongen is verbaasd, maar begrijpt het nog steeds niet.

Daarop legt de vader uit: “De mensen noemen dit echo, maar in feite is dit het leven… Het leven geeft je altijd terug wat jij er zelf in brengt. Het leven is een spiegel van jouw handelingen. Als je meer liefde wilt, geef dan meer liefde! Wil je meer vriendelijkheid, geef dan meer vriendelijkheid!” Wil je meer eigen kracht? Geef eigen kracht dan meer ruimte.

Het sociaal domein in Nederland is de laatste jaren enorm veranderd. Begin 2015 zijn drie grote taakgebieden daarbinnen onder verantwoordelijkheid van de gemeenten gebracht.

De Awbz ging deels over naar de Wmo en de Zorgverzekeringswet. Gemeenten zijn daardoor verantwoordelijk voor de ondersteuning en begeleiding van hun burgers. Ook beschermd wonen is daarbij een verantwoordelijkheid van gemeenten geworden.

De gemeenten zijn met de invoering van de Participatiewet verantwoordelijk geworden voor mensen met arbeidsvermogen die ondersteuning nodig hebben. De Participatiewet wet richt zich op de doelgroepen van de Wet Sociale Werkvoorziening (WSW), de Wajong en de Wet werk en bijstand (WWB). Delen van deze twee wetten zijn opgegaan in de Participatiewet.

Met de Jeugdwet is de verantwoordelijkheid van de gemeenten uitgebreid met de provinciale (geïndiceerde) jeugdzorg, de gesloten jeugdzorg, geestelijke gezondheidzorg voor kinderen en jongeren (jeugd-ggz), zorg voor jeugd met een lichte verstandelijke beperking (jeugd-lvb) en de ggz in het kader van het jeugdstrafrecht (forensische zorg). Ook jeugdbescherming en jeugdreclassering zijn nu een gemeentelijke taak.

Bij de omvorming van het sociaal domein onderscheiden we twee dimensies. Een bestuurlijk/ organisatorische transitie. Die ziet toe op de ordentelijke overdracht van taken. Een zorginhoudelijke transformatie moet – liefst parallel aan de transitie – voorzien in een omvorming van het doen en laten. Bij inwoners, professionals en systeemhouders. Verbinding daartussen is voorwaardelijk voor het welslagen van de gehele operatie.

De veranderopgaven worden door gemeenten bij voorkeur samen met inwoners en partners uit zorg, onderwijs en welzijn opgepakt. Hoe dat kan of moet, is voor veel gemeenten nog een zoektocht. Het is een proces van jaren. Een vindtocht ook. Doorheen ambities, beleidsvoornemens en ervaringen uit de praktijk. Over één ding is iedereen het wel eens: het kan en moet beter dan voorheen. Een beetje kantelen kan niet!

Succesvol investeren in het zelf organiserend vermogen van de samenleving vraagt om een slagvaardige gemeente en om kennis en gebruik door medewerkers van een instrumentarium op het gebied van procesmatig en projectmatig werken. Het vraagt om het kostenbewustzijn van medewerkers. Dat is – voor iedereen – een punt van verbetering.

Dat de transformatie op het sociaal domein niet zonder slag of stoot zijn beslag krijgt is intussen wel duidelijk. De veranderingen zijn ingrijpend en de beperkte budgetten maken het geheel tot een wel hele grote uitdaging.

We staan nog maar aan het begin, zo blijkt uit een stand van zaken. Opgemaakt door Peter Paul Doodkorte. Als aftrap voor het 4de Jaarcongres “De kracht van het sociale wijkteam” (16 februari 2016, Spant!, Bussum).

Het sociaal domein is sterk in beweging. Daar wordt veel over gezegd in het politieke debat en de publieke opinie. Maar het zijn toch echt de lokale sociaal ondernemers en medewerkers in het sociaal domein die het met de bewoners waarmaken.

De omvorming van het sociaal domein is een energieke mix van verantwoordelijkheid, actie en bewustzijn. Het draait om onderling respect, verantwoordelijkheid nemen en waardering voor de talenten van elk mens. Maar, omvormen gaat niet vanzelf; is geen kwestie van een decreet dat je afkondigt.

De uitdaging daarbij zit daar, waar oud en nieuw – beheersing en ontwikkeling – elkaar raken. Daar schuurt het. Doet het pijn. Daar komen ambities, uitdagingen en (on-)mogelijkheden van het meest pregnant naar voren. Bij de inwoners, de professionals, hun organisaties en de systeemhouders. Is dat erg? Nee! Het piept en het kraakt. En dat is maar goed ook!